Phân biệt So biển và Sam biển để tránh ngộ độc

Hiện nay, vẫn có khá nhiều trường hợp người dân ăn con So biển (Sam lông, Sam nhỏ) dẫn đến ngộ độc. Nguyên nhân gây ngộ độc là do So biển có chứa chất Tetrodotoxins, có độc tính rất cao (như độc tính của cá Nóc).&l

Sam biển, So biển là động vật giáp xác thân mềm, sống ở biển. Trên thế giới họ Sam (Xiphosuridae) có 4 loài, còn ở Việt Nam chỉ có 2 loài là Sam biển (Tachypleus tridentatus) và So biển (Carcinoscorpius rotundicauda).

*Phân biệt con So và con Sam

Sam biển (Sam lớn): sống ở các vùng ven biển, quanh các dải cát sạch tại khu vực có thủy triều cao. Đuôi Sam biển có gờ mặt lưng, hình tam giác. Sam biển sống từng cặp, mỗi cặp làm tổ để sinh sống cùng nhau. Sam đẻ nhiều trứng, trứng phát triển thành ấu trùng, Sam con và thành Sam trưởng thành. Sam trưởng thành nặng từ 1,5 -2kg. Sam biển được khai thác, buôn bán và sử dụng làm thực phẩm. Sam biển không gây ngộ độc.

So biển: sống ở ven biển, nơi các lạch nước ngọt. Có hình hài rất giống sam biển, nhưng kích thước nhỏ hơn và không đi theo thành từng cặp. Đuôi không có gờ mặt lưng, tiết diện cắt ngang của đuôi có dạng hình trứng hay tròn. Kích thước tối đa của so là 25 cm, trọng lượng dưới 1 kg. So biển có độc tố Tetrodotoxin giống như cá nóc.

Độc tố của So biển là Tetrodotoxin (như độc tính của độc tố ở cá Nóc), tan trong nước, không bị nhiệt phá huỷ (nấu chín hay phơi khô, sấy, độc chất vẫn tồn tại). Chất độc có thể bị phân huỷ trong môi trường kiềm hay acid mạnh. Tetrodotoxin cho vào dung dịch HCl (axit Clohydric) 0,2 đến 0,3% sau 8 giờ mới bị phân huỷ; hoặc đun sôi (100oC) thì sau 6 giờ mới giảm được một nửa độc tính; chỉ phá hủy hoàn toàn độc tính phải đun sôi ở 200^oC trong 10 phút.

Tetrodotoxin (TTX) C11 H17 O8 N3 là chất độc thần kinh, rất độc, gây tử vong cao, chất này cũng được phân lập từ một số loại vi khuẩn như Epiphytic bacterium, Vibrio species, Pseudomonas species (Yasumoto 1987), ở da và nội tạng con Sa giông, Kỳ nhông, Bạch tuộc vòng xanh, Cóc, cá Nóc…

Độc tố Tetrodotoxins, là một độc tố thần kinh mạnh, có khả năng gây liệt cơ hô hấp, ngưng thở, gây tử vong nhanh với liều độc rất thấp (LD50 theo đường miệng đối với chuột nhắt là 334 μg/kg). Hiện nay chưa có thuốc giải độc.

Ở Việt Nam cũng như trên thế giới từ trước đến nay, chưa có trường hợp nào ngộ độc chết người do ăn Sam biển nhưng nhiều trường hợp ngộ độc chết người do ăn So biển đã được ghi nhận. Nguyên nhân các trường hợp mắc đa số là do cố tình ăn và một số trường hợp do nhầm So biển là Sam biển dùng So biển để chế biến món ăn.